Olej rzepakowy – bezpieczeństwo spożycia. Pytania i odpowiedzi.

W mediach i Internecie pojawia się wiele negatywnych informacji na temat oleju rzepakowego, w większości opartych na błędnej interpretacji badań naukowych – lub na braku badań w ogóle. Dlatego warto odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania dotyczące oleju rzepakowego w oparciu o dowody naukowe.

Czy olej rzepakowy jest bezpieczny?

Pomimo wieloletniego bezpieczeństwa oleju rzepakowego, w internecie wciąż krążą plotki, że powoduje on różnego rodzaju dolegliwości. Nigdy nie było żadnych dowodów na poparcie tych twierdzeń. Według EPA „profile toksykologiczne oleju rzepakowego są podobne do innych olejów roślinnych stosowanych jako żywność”. Olej rzepakowy używany jest przemysłowo, ale to nie oznacza, że jego spożycie jest niebezpieczne. Olej rzepakowy może być używany na przykład jako pestycyd (tłumi owady), przemysłowy smar i biopaliwo – ale dotyczy to każdego oleju roślinnego. Jest również używany do produkcji mydeł, tworzyw sztucznych, kosmetyków i tuszów drukarskich. Podobnie jak olej lniany i olej z orzecha włoskiego, można z niego zrobić lakier.

W rzeczywistości takie zastosowania są ogólnie uważane za alternatywy przyjazne dla środowiska. Wszystkie tradycyjne tłuszcze również mają zastosowanie przemysłowe, ale to nie czyni ich niebezpiecznymi do spożycia przez ludzi.

Przeprowadzono wiele badań, które pokazują korzyści płynące z włączenia oleju rzepakowego do diety człowieka. Uwodorniony olej rzepakowy jest również bezpieczny i faktycznie zatwierdzony przez kanadyjskie i amerykańskie agencje nadzoru żywności do stosowania jako emulgator produktów spożywczych. Kiedy olej rzepakowy jest w pełni uwodorniony, zawarty w nim kwas erukowy staje się kwasem behenowym – naturalnym nasyconym kwasem tłuszczowym występującym w orzeszkach ziemnych i maśle orzechowym. Niektóre marki masła orzechowego zawierają bardzo małe ilości uwodornionego oleju rzepakowego, aby zapobiec oddzielaniu się oleju arachidowego od masła orzechowego.

Czy olej rzepakowy może sprzyjać rozwojowi chorób?

Olej rzepakowy to źródło kwasu alfa-linolenowego lub w skrócie ALA. ALA jest niezbędnym kwasem tłuszczowym omega-3 niezbędnym w diecie człowieka, ponieważ nasz organizm nie jest w stanie go wytworzyć. Badania kliniczne na zwierzętach i ludziach pokazują, że ALA ma tak samo korzystny wpływ na krzepliwość krwi, agregację płytek krwi i układ naczyniowy, jak kwasy tłuszczowe omega-3 występujące w tłustych rybach, takich jak łosoś i makrela.

Olej rzepakowy nie powoduje ani nie przyczynia się do żadnej choroby i w rzeczywistości może poprawić stan zdrowia. Pozytywne efekty rzepaku – nienasycone kwasy tłuszczowe w niektórych schorzeniach, takich jak choroba sercowo-naczyniowa, są dobrze udokumentowane.

Czy glikozydy w rzepaku hamują układ odpornościowy?

Nie ma dowodów na to, że olej rzepakowy osłabia układ odpornościowy. Glikozydy to związki powstające w reakcjach z udziałem alkoholi i cukrów, takich jak glukoza. Wiele związków występujących w roślinach – aromaty, barwniki i sterydy – występuje w postaci glikozydów. Cukier stołowy lub sacharoza, jak jest znany chemicznie, jest glikozydem, podobnie jak laktoza lub cukier mleczny i skrobia ziemniaczana. Glikozydy są kluczowym elementem normalnego metabolizmu człowieka.

Czy olej rzepakowy może być alergiczny?

Alergeny pokarmowe to białka, które mogą wywołać reakcję układu odpornościowego organizmu u osób podatnych. Reakcje alergiczne układu odpornościowego na określony pokarm są nieprawidłowe. Ponieważ tradycyjny rafinowany olej rzepakowy nie zawiera białek, rzadko, jeśli w ogóle, powoduje reakcję alergiczną.

Czy olej rzepakowy szybko jełczeje?

Olej rzepakowy ma długi okres trwałości – można go przechowywać w temperaturze pokojowej przez około rok. Jest to mniej więcej taki sam okres trwałości jak większości innych olejów roślinnych. Przechowuj olej rzepakowy w chłodnej szafce, aby zapewnić optymalny okres przydatności do spożycia.

Czy rzepak może zabić owady?

Oleje roślinne są ogólnie polecane przez wielu ogrodników jako niechemiczna, bardziej przyjazna dla środowiska metoda zwalczania owadów. Ich zwalczanie polega na uduszeniu, a nie toksyczności.

Czy rzepak zawiera cyjanek?

Rzepak nie zawiera cyjanku. Posiada izotiocyjaniany, związki występujące naturalnie w wielu produktach spożywczych, zwłaszcza w warzywach kapustnych, takich jak kapusta, brukselka, kalafior, brokuły, jarmuż, rzepa. Izotiocyjaniany są związkami zawierającymi siarkę, które mają właściwości przeciwnowotworowe.

Czy olej rzepakowy modyfikowany genetycznie jest na polski rynku i czy jest bezpieczny?

Obecnie prawo zabrania europejskim rolnikom uprawy genetycznie zmodyfikowanego rzepaku (lub jakichkolwiek upraw GM). Dlatego Europejczycy spożywają olej rzepakowy z roślin niezmodyfikowanych genetycznie. Większość oleju rzepakowego z Kanady można eksportować do UE, a UE zatwierdziła również niektóre genetycznie zmodyfikowane nasiona rzepaku do przetwarzania.
Olej rzepakowy produkowany z roślin GM jest bezpieczny i zdrowy. A sam olej rzepakowy nie zawiera żadnych składników GM. Modyfikacja GM dotyczy jednego genu rzepaku i jest to białko. Wszystkie białka są usuwane z oleju rzepakowego podczas przetwarzania, więc olej rzepakowy wytwarzany z roślin GM nie różni się od konwencjonalnego oleju rzepakowego.
Więc nawet olej rzepakowy wytworzony z nasion genetycznie zmodyfikowanych jest uważany za odpowiednik oleju rzepakowego z roślin rzepaku niezmodyfikowanego genetycznie.

Pamiętaj – zmodyfikowano rzepak, a nie olej. Tak więc olej rzepakowy z rośliny odpornej na herbicydy jest dokładnie tym samym bezpiecznym i zdrowym olejem, co olej rzepakowy z roślin konwencjonalnych.

Czy olej rzepakowy zawiera niebezpieczny glifosat?

Nie ma możliwości żeby znalazł się w oleju. Zostaje w słomie lub w łusce rzepaku. Obawy konsumentów dot. potencjalnej obecności glifosatu w oleju rzepakowym zostały rozwiane – świadczą o tym wyniki przeprowadzonych badań oleju rafinowanego i tłoczonego na zimno, w których nie wykryto glifosatu.

Czy kwas erukowy jest niebezpieczny?

Wiele dezinformacji na temat rzepaku wynika z faktu, że olej rzepakowy zawierał bardzo wysoki poziom kwasu erukowego, który w dużych ilościach może być toksyczny dla ludzi. Olej rzepakowy z definicji i prawa musi mieć bardzo niską zawartość kwasu erukowego (mniej niż 2 procent). Kwas erukowy został usunięty z oleju rzepakowego, aby uzyskać bardziej neutralny smak, nie ze względów zdrowotnych. Aktualnie rejestrowane odmiany rzepaku zawierają już nawet 0% kwasu erukowego,

Co to jest wysokooleinowy olej rzepakowy?

Stosowany w komercyjnej produkcji żywności, wysokooleinowy olej rzepakowy ma wyższą zawartość tłuszczów jednonienasyconych (kwas oleinowy jest jednonienasycony) niż zwykły olej rzepakowy, chociaż ma również niższą zawartość ALA. Przemysł spożywczy lubi go, ponieważ jest bardziej stabilny termicznie, dzięki czemu trwa dłużej podczas smażenia (ma długi okres przydatności do smażenia), jest mniej podatny na powstawanie nieprzyjemnych posmaków i ma dłuższą ogólną trwałość. Niemniej w Polsce praktycznie nie ma jeszcze jego upraw.

Jeżeli mówimy o bezpieczeństwie stosowanie oleju rzepakowego, nie należy się absolutnie go obawiać. Jedynie warto zwrócić uwagę na umiar w jego spożyciu, tak jak innych tłuszczy ze względu na wysoką wartość energetyczną. Zaleca się 2 łyżki olejów bogatych w kwasy omega 3 każdego dnia.

Dr n. o zdr Hanna Stolińska, dietetyk kliniczny

Sfinansowano z Funduszu Promocji Roślin Oleistych

19 grudnia 2021