Wykorzystanie oleju rzepakowego w terapii niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD)

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD, non-alcoholic fatty liver disease) staje się coraz bardziej narastającym problemem klinicznym i epidemiologicznym na świecie. Wraz ze wzrostem odsetka osób z nadwagą i otyłością, ta przewlekła choroba wątroby staje się coraz bardziej powszechniejsza. Stwierdza się ją bowiem pośród 57-98% osób z nadmierną masą ciała. Do pozostałych czynników ryzyka należy insulinooporność, cukrzyca typu 2 oraz dyslipidemie – wysokie stężenie trójglicerydów (TG), niskie stężenie lipoprotein o wysokiej gęstości tzw. dobry cholesterol HDL. W rozpoznaniu NAFLD należy wykluczyć stłuszczenie wątroby na tle nadmiernej konsumpcji alkoholu, długotrwałego przyjmowania leków wywołujących stłuszczenie wątroby (leki hormonalne, przeciwbólowe, uspakajające), infekcje (wirus zapalenia wątroby typu C) i inne na przykład genetyczne. Choroba wynika z akumulacji triglicerydów w postaci kropel tłuszczowych w hepatocytach, co wiąże się ze wzrostem stresu oksydacyjnego, a w dalszej kolejności może prowadzić do stanu zapalnego, zwłóknień komórek wątroby oraz jej marskości.

Według rekomendacji Polskiej Grupy Ekspertów Niealkoholowej Choroby Stłuszczeniowej Wątroby (PGE-NAFLD) modyfikacja stylu życia powinna być pierwszym elementem leczenia choroby. Pośród działań wskazuje się potrzebę zastosowania:

odpowiedniej diety,
zwiększenie aktywności fizycznej,
redukcję masy ciała.

Podstawowe zalecenia dietetyczne obejmują:

ograniczenie kaloryczności przyjmowanych posiłków,
redukcję spożycia fruktozy szczególnie w postaci syropu glukozowo-fruktozowego,
uzupełnienie diety w flawonoidy – warzywa, owoce, herbaty,
odpowiednie spożycie kwasów tłuszczowych omega 3.

Pośród najnowszych badań naukowych zwrócono uwagę na rolę oleju rzepakowego w terapii dietetycznej niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. W badaniu Brandt i wsp. wywołano stłuszczenie wątroby u myszy dzięki karmieniu ich dietą bogatą w tłuszcz mleczny, fruktozę oraz cholesterol. W następnym etapie trwającym pięć tygodni zastąpiono tłuszcz mleczny olejem rzepakowym. Oceniono, że wprowadzona interwencja zatrzymała progresję stłuszczenia wątroby oraz poprawiła parametry gospodarki węglowodanowej. Z kolei w badaniu Nigam i jej zespołu porównano użycie różnych olei na parametry niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby w grupie 93 mężczyzn pochodzenia azjatyckiego. W trakcie sześciomiesięcznej interwencji udowodniono korzystniejszy wpływ oleju rzepakowego niż sojowego i słonecznikowego zarówno w zakresie stopnia stłuszczenia wątroby, parametrów gospodarki lipidowej, wskaźników insulinooporności oraz glikemii badanych osób. Analizy wpływu dodatku oleju rzepakowego na parametry stanu zdrowia wątroby przeprowadził w swoich badaniach również Kruse i współpracownicy. W pierwszym badaniu trwającym cztery tygodnie udowodnił korzystniejszy wpływ oleju rzepakowego niż oliwy z oliwek na parametry gospodarki cholesterolowej, wartości enzymów wątroby a także wykładników stanu zapalnego podskórnej tkanki tłuszczowej pośród otyłych mężczyzn. W inny badaniu tej samej grupy badaczy zaobserwowano spadek wolnych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi (FFA, free fatty acids) oraz zmniejszenie akumulacji lipidów w wątrobie w grupie otyłych mężczyzn po uzupełnieniu diety o dodatek 50g oleju rzepakowego w czasie 8 tygodni.

Dr Anna Brończyk-Puzoń
Dietetyk kliniczny

Piśmiennictwo
[1] Rekomendacje postępowania w niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby. Clin Exp HEPATOL. 2018; 4, 3: 1–5.
[2] Gulbicka P., Kanikowska A., Marciniak M. i wsp.: Współczesne terapie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2018; 9(4): 168-174.
[3] Brandt A., Rajcic D., Jun Jin Ch. et all.: Fortifying diet with rapeseed oil instead of butterfat attenuates the progression of diet-induced non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD) and impairment of glucose tolerance. Metabolism. 2020; 109:154283. doi: 10.1016/j.metabol.2020.154283. Epub 2020 Jun 1.
[4] Nigam P., Bhatt S., Misra A. et all.: Effect of a 6-month intervention with cooking oils containing a high concentration of monounsaturated fatty acids (olive and canola oils) compared with control oil in male Asian Indians with nonalcoholic fatty liver disease. Diabetes Technol Ther. 2014; 16(4): 255-261.
[5] Kruse M., Loeffelholz Ch., Hoffmann D. et all. Dietary rapeseed/canola-oil supplementation reduces serum lipids and liver enzymes and alters postprandial inflammatory responses in adipose tissue compared to olive-oil supplementation in obese men. Mol Nutr Food Res. 2015; 59(3): 507-519.
[6] Kruse M., Kemper M., Gancheva S. et all. Dietary Rapeseed Oil Supplementation Reduces Hepatic Steatosis in Obese Men-A Randomized Controlled Trial. Mol Nutr Food Res. 2020; 13;e2000419. doi: 10.1002/mnfr.202000419.