Olej rzepakowy jako dobre źródło tłuszczu w diecie dziecka

Mgr Hanna Stolińska Fiedorowicz dietetyk kliniczny Instytut Żywności i Żywienia

Patrząc na wzorce odżywiania dorosłych, bardzo często redukujemy tłuszcz z diety naszych dzieci. Do prawidłowego rozwoju i wzrostu konieczna jest zbilansowana dieta z odpowiednim udziałem wszystkich składników odżywczych, w tym również tłuszczu, a zwłaszcza niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. W diecie niemowląt tłuszcz jest szczególnie ważnym składnikiem całodziennego pożywienia. Fizjologicznie pokrywa on ponad 50% całodziennego zapotrzebowania na energię. W tej grupie wiekowej energia pochodzi z mleka kobiecego lub preparatów do żywienia niemowląt. W wieku od 6. do 12. miesiąca życia tłuszcz w diecie niemowląt powinien dostarczać 40% energii, a w drugim i trzecim roku życia dziecka – 35–40% energii. Minimalnie 6% energii powinno pochodzić z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 i 6. Spożycie tłuszczu poniżej 25% energii z diety jest związane u małych dzieci z niskim poziomem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Ten składnik odżywczy w organizmie dziecka jest m.in. niezbędnym budulcem komórek, a także ważnym źródłem energii.

Szczególną rolę odgrywają kwasy Omega-3 i Omega-6. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe nie mogą być syntetyzowane w organizmie ze względu na brak układów enzymatycznych zdolnych do wprowadzenia wiązań podwójnych. Z tego względu kwas linolowy (18:2 n-6) i α-linolenowy (18:3 n-3) muszą być dostarczane z dietą i dlatego właśnie nazywane są niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczami. Najlepszym źródłem NNKT są tłuszcze pochodzenia roślinnego, np. olej rzepakowy. Należy podkreślić bardzo ważną rolę długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 i n-6 w prawidłowym rozwoju płodu i niemowlęcia. Niskie poziomy tkankowe DHA zwiększają ryzyko zaburzeń widzenia i rozwoju układu nerwowego. Niedobór kwasów tłuszczowych z rodziny n-6 m.in. zwiększa ryzyko niskorosłości. W pożywieniu niemowląt karmionych piersią jedynym i bardzo dobrym źródłem NNKT jest mleko matki. Preparaty do żywienia niemowląt produkowane na bazie mleka krowiego są wzbogacane w kwasy linolowy i α-linolenowy, na poziomie zbliżonym do zawartości w mleku kobiecym. U starszych niemowląt stwierdza się skuteczne oddziaływanie na prawidłowy rozwój funkcji wzroku DHA (50–100 mg/d) w okresie żywienia uzupełniającego. Dla starszych niemowląt (powyżej 6. m-ca życia) i małych dzieci poniżej 24. m-ca życia norma wystarczającego spożycia to 100 mg DHA. Zalecenia żywieniowe dla dzieci i młodzieży (2–18 lat) powinny być zgodne z zaleceniami dla osób dorosłych, tzn. 1–2 porcje tłustych ryb na tydzień lub około 250 mg EPA + DHA dziennie. Według stanowiska polskiej grupy ekspertów w sprawie suplementacji diety kwasem dokozaheksaenowym oraz innymi kwasami z rodziny n-3 zaleca się dla dzieci w wieku do lat trzech – 150–200 mg/d kwasów długołańcuchowych z rodziny n-3. Niedobór NNKT u dzieci jest bardzo niebezpieczny – powoduje m.in. zaburzenia wzrastania i rozwoju. Z kolei nadmiar tłuszczu w diecie i ograniczona aktywność fizyczna mogą być przyczyną wzrostu ryzyka powstawania nadwagi i otyłości ze wszystkimi niekorzystnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Ze względu na to, że dzieci nie lubią ryb i nie jadają ich regularnie niezbędne jest uzupełnianie tłuszczu stosując oleje roślinne. Tłuszcze są w żywieniu dziecka niezbędne, ale muszą być dobrej jakości. Do ukończenia 2 lat poleca się masło i oleje roślinne. Po tym czasie można stopniowo zastępować masło dobrymi margarynami miękkimi (zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy A i D), natomiast bezwzględnie należy unikać margaryn twardych (używanych w pieczywie cukierniczym). Spośród olejów roślinnych zaleca się olej rzepakowy, który można wprowadzać do diety dziecka już po 6 miesiącu życia. Jego wprowadzenie jest bardzo łatwe np. do zupki, musów warzywnych, miksowanych kasz, ryżu, a nawet owoców, które bogate są w beta karoten będący prekursorem witaminy A rozpuszczalnej w tłuszczach. Olej rzepakowy stanowi również źródło cennych tokoferoli, prowitaminy A, K oraz steroli roślinnych. Już 1-2 łyżeczki oleju rzepakowego pokrywają zapotrzebowanie na niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe.

W diecie dziecka należy po 2 roku życia ograniczać kwasy tłuszczowe nasycone, gdyż to one mogą już od pierwszych lat życia wpływać na ryzyko chorób układu krążenia i wywoływać stan zapalny, który powoduje wiele chorób cywilizacyjnych. Nasycone kwasy tłuszczowe występują przede wszystkim w tłuszczach zwierzęcych, dlatego też warto zwracać uwagę na ukryte tłuszcze. Te znajdują się przede wszystkim w mięsie i wędlinach oraz lubianych przez dzieci parówkach i mortadeli. Z tego względu należy również wybierać chude mleko i nabiał z mniejszą zawartością tłuszczu. Ukryty tłuszcz zawierają również dania typu Fast food, słone przekąski, dania gotowe oraz słodycze. Dlatego też zaleca się czytanie etykiet, porównywanie produktów i wybór produktów korzystniejszych dla zdrowia. Dla dzieci szczególnie niebezpieczne są kwasy tłuszczowe trans, które powstają podczas utwardzania tłuszczy roślinnych. Tłuszcz jest dodatkowo nośnikiem smaku, dlatego olej rzepakowy warto dodać do zupy, kasz, pieczywa, sałatki, pieczonych warzyw a nawet twarożku. Dania te będą smaczniejsze i bardziej wartościowe. Na rafinowanym oleju rzepakowym spokojnie można również smażyć, a wiemy, że dzieci chętnie jedzą takie potrawy. Ryba morska smażona krótko na oleju rzepakowym to podwójna porcja kwasów omega 3.

W olej rzepakowy warto wzbogacić dietę całej rodziny. Przecież odpowiednio zbilansowana dieta to klucz do zdrowia.

Piśmiennictwo:

Jarosz M. Normy Żywienia Człowieka 2012
Gugała M., Zarzecka K., Sikorska A.: Prozdrowotne właściwości oleju rzepakowego. Postępy Fitoterapii 2/2014, 100-103
Marciniak- Łukasiak K.: Rola i znaczenia kwasów tłuszczowych omega 3. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2011, 6,79,24-35
Kłosiewicz- Latoszek L.: Znaczenie kwasów tłuszczowych omega 3 w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych. Żywienie człowieka i metabolizm, 2002; 29:1/2:78-86
Kozłowska- Wojciechowska M.: Rola kwasów omega 3 i omega 6 w zachowaniu zdrowia. lek w Polsce, 2006; 16:7/8:218:77-83

6 kwietnia 2017