Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych – North Karelia Project

Schorzenia układu krążenia wciąż są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Z powodu rosnących statystyk dotyczących umieralności na te choroby, w wielu krajach prowadzone są programy społeczne mające na celu wzrost świadomości ludzi odnośnie konieczności zmiany codziennych nawyków na zdrowsze. Jednym z najbardziej znanych programów profilaktycznych w zakresie chorób układu krążenia jest zrealizowany w Finlandii projekt North Karelia. Jego wyniki są dowodem na istnienie ścisłej zależności pomiędzy korzystnymi zmianami w sposobie żywienia a spadkiem umieralności na choroby sercowo – naczyniowe.

Finlandia liderem niechlubnych statystyk

W latach 60. Finlandia, a zwłaszcza jej wschodni region – Północna Karelia – cechowała się najwyższym na świecie wskaźnikiem umieralności na chorobę wieńcową. Wysoka częstotliwość zachorowań na choroby układu krążenia była przesłanką zainicjowania w 1972 roku długofalowego programu edukacyjnego, który polegał na stopniowej modyfikacji stylu życia i wprowadzaniu zdrowych nawyków żywieniowych mieszkańców Finlandii.

Społeczna edukacja w zakresie odpowiednio zbilansowanej diety

Jednym z kluczowych założeń, na którym opierali się twórcy programu, było przeświadczenie o ścisłym związku między zachorowalnością na choroby układu krążenia a występowaniem czynników ryzyka, do których zaliczano wysoki poziom cholesterolu, nadciśnienie i palenie papierosów. Niemniej istotna dla opracowania strategii programu była udowodniona w badaniach zależność pomiędzy sposobem odżywiania – szczególnie rodzajem spożywanych tłuszczów – a poziomem cholesterolu w populacji.

Głównym celem projektu North Karelia była zmiana stylu życia całej populacji poprzez wyeliminowanie czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Wśród podjętych działań profilaktycznych szczególny nacisk został położony na promocję zdrowych zasad odżywiania. Prowadzono szeroko zakrojoną akcję informacyjną dotyczącą właściwej diety, której stosowanie gwarantowało utrzymanie poziomu cholesterolu w normie. Promowano zastępowanie tłuszczów mlecznych (m.in. masła) olejami roślinnymi (głównie olejem rzepakowym) i margaryną. Założeniem zalecanej diety było także spożywanie dużych ilości ryb i warzyw.

Znamienne skutki programu

Wraz z pierwszymi korzystnymi, ukazującymi efektywność programu wynikami, działania profilaktyczne zostały rozszerzone na cały obszar Finlandii. Program stał się rozpoznawalny także poza granicami kraju. Popularność haseł prozdrowotnych sprawiła, że przemysł spożywczy i gastronomiczny wprowadził na rynek szereg innowacyjnych produktów wpisujących się w profilaktykę kardiologiczną , co wpłynęło na popularyzację zasad zdrowej diety.

W wyniku działań profilaktycznych podjętych w ramach programu North Karelia Project w sposób znaczący zmienione zostały nawyki żywieniowe mieszkańców Finlandii. Znacznie zmalało spożycie tłuszczu mlecznego, który został zastąpiony olejami roślinnymi (głównie olejem rzepakowym) i margaryną, wzrosło natomiast spożycie ryb i warzyw. Dzięki tym zmianom w diecie diametralnie zmieniły się statystyki dotyczące zachorowalności na choroby układu sercowo – naczyniowego. W okresie 1969-2006 umieralność na chorobę niedokrwienną serca w skali całej Finlandii spadła o 79% (spadek liczby zgonów z 489 do 103 w skali roku)[3]. Tak spektakularne wyniki stanowią dowód słuszności przyjętego w programie North Karelia założenia o kluczowej roli zdrowego stylu życia i odpowiednio zbilansowanej diety w profilaktyce chorób układu krążenia.

Źródła:

1. Szostak W.B., Walory zdrowotne oleju rzepakowego w profilaktyce chorób układu krążenia i innych chorób [w:] Olej rzepakowy – nowy surowiec, nowa prawda, tom II, praca zbiorowa pod redakcją Jana Krzymańskiego, Warszawa 2009

2.Kłosiewicz-Latoszek L., Szostak W.B., Żywienie a choroby sercowo-naczyniowe [w:] Forum Profilaktyki, styczeń 2008, nr 1 (10), s. 1-3

3. www.thl.fi/thl-client/pdfs/731beafd-b544-42b2-b853-baa87db6a046

4. Puska P., The North Karelia Project: 30 years successfully preventing chronic diseases [w:]Diabetes Voice, maj 2008, vol. 53, s. 26

4. Szostak W.B., Dowody na skuteczność zmian w doborze tłuszczów w diecie w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych [w:] Olej rzepakowy – nowy surowiec, nowa prawda, tom II, praca zbiorowa pod redakcją Jana Krzymańskiego, Warszawa 2009

21 stycznia 2013