Produkcja rzepaku: Europa i świat
Nie tylko polskie pola zakwitają w maju na żółto. W porze kwitnienia rzepaku charakterystyczne jasnożółte kwiaty znajdziemy nawet u stóp ośnieżonych szczytów Alp. Unia Europejska to światowy lider w produkcji rzepaku. Państwa członkowskie prześcigają pod tym względem na rynku spożywczym Chiny czy Kanadę.[1]
UE na czele rankingów
Średnia światowa produkcja rzepaku utrzymuje się w ostatnich latach na poziomie ok. 70 mln ton. Tegoroczne szacunki United States Department of Agriculture mówią nawet o zbiorach 74,28 mln ton i sytuują rzepak na drugim po soi miejscu, jeśli chodzi o całość globalnej produkcji roślin oleistych.[2] Około 1/3 tej produkcji – ponad 22 mln ton, generuje Unia Europejska, obecnie największy producent rzepaku na świecie. Tuż za nią w globalnej klasyfikacji znajduje się Kanada, z nieznacznie niższym wskaźnikiem za ostatnie 2 lata, natomiast brązowy medal w produkcji rzepaku przypada tu Chinom.[3]
Wykres: Główni producenci rzepaku na świecie w latach 2015-2018[4]
Ponad 6 milionów hektarów
Rzepak cieszy się niesłabnącą popularnością wśród europejskich rolników. Sieje się go w zasadzie w każdej części naszego kontynentu: we wszystkich krajach Unii, a także poza nią, np. w Rosji i na Ukrainie.[5] Ale choć jako UE jesteśmy w światowej czołówce producentów rzepaku, większość tego, co zbierzemy z pól, wykorzystujemy lokalnie. Według danych USDA w porównaniu z krajami azjatyckimi eksportujemy na zewnątrz stosunkowo niewielkie ilości rzepaku.[6]
Wśród najpopularniejszych roślin oleistych pola rzepakowe stanowią w Unii aż 65 proc. upraw, przewyższając ponad dwukrotnie areał upraw słonecznika (26 proc.).[7] Łącznie zajmują powierzchnię prawie 6,7 mln hektarów, z czego ok. 1,5 mln przypada na Francję, 1,3 na Niemcy a niecały milion na Polskę – trzeciego co do wielkości unijnego dostawcę rzepaku.[8]
Palma pierwszeństwa dla Francji
Europejskim liderem jeśli chodzi o uprawy rzepaku, i o jego zbiory, pozostaje Francja. W 2017 roku z francuskich pól pozyskano niemal 5,2 mln ton tej rośliny, co stanowi ¼ całości unijnych zbiorów (prawie 22 mln ton). Swoich zachodnich sąsiadów doganiają Niemcy z wynikiem 4,38 mln ton, podczas gdy 3. miejsce zajmuje znowu Polska z 2,7 mln.[9]
Nieco inaczej wyglądają statystyki dotyczące plonów: tu na prowadzenie wysuwa się Dania z 3,83 ton rzepaku zebranego z hektara, Francja zaś zajmuje miejsce czwarte. Porównując jednak plony uzyskane przez pierwszą piątkę (Dania, UK, Francja, Niemcy, Polska), można zauważyć, że różnice w ilości rzepakowych zbiorów są między nimi niewielkie, a średnia plasuje się na poziomie 3,5 t/ha.[10]
Unijny rzepak, unijny olej
Rzepak wyprodukowany w Unii wykorzystuje się w dużej mierze do tłoczenia oleju spożywczego. Jego popularność wśród Europejczyków znacząco wzrosła na przestrzeni ostatnich lat, zarówno dzięki poprawie jakości samego rzepaku (od lat 90. uprawia się wyłącznie odmiany podwójnie ulepszone), jak też jako efekt kampanii edukacyjnych realizowanych w ramach wspólnej polityki rolnej, przy współfinansowaniu ze środków UE. Kampanie takie przeprowadzono we Francji, Niemczech, Polsce, Szwecji, Czechach, na Słowacji, Litwie i Łotwie, a podczas ich trwania promowano żywieniowe walory oleju rzepakowego oraz jego wszechstronność. Badania prowadzone przez organizacje branżowe pokazują, że m.in. dzięki kampaniom unijnym olej rzepakowy kupowany jest znacznie chętniej – np. w Polsce i Niemczech trafia do ponad 90 proc. gospodarstw domowych.[11] Biorąc pod uwagę powyższe i zakładając utrzymanie korzystnych rozwiązań systemowych dla produkcji biopaliw, można założyć, że produkcja rzepaku w UE powinna się w najbliższych latach utrzymać na poziomie zbliżonym do obecnego – szacują eksperci Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju.
[1] United States Department of Agriculture (USDA), Oilseeds: World’s Market and Trade, kwiecień 2018, https://apps.fas.usda.gov/psdonline/circulars/oilseeds.pdf, [dostp 24.04.2018 r.].
[2] Jw.
[3] jw.
[4] Jw.
[5] https://www.indexmundi.com/agriculture/?commodity=rapeseed-oil&graph=production [dostęp 25.04.2018].
[6] United States Department of Agriculture (USDA), Oilseeds: World’s Market and Trade, kwiecień 2018, https://apps.fas.usda.gov/psdonline/circulars/oilseeds.pdf, [dostęp 24.04.2018 r.].
[7] Opracowanie IERiGŻ-PIB na podstawie danych Oil World nr 20/2017.
[8] Na podstawie IERiGŻ-PIB i Oil World 37/2017.
[9] Jw.
[10] Jw.
[11] Dane dotyczące Niemiec pochodzą z badań organizacji branżowej UFOP, przeprowadzonych w 2016 roku na reprezentatywnej próbie n=1000 obywateli powyżej 18 r.ż., cyt. za: https://www.presseportal.de/pm/15598/3596644 [dostęp 25.04.2018]. Dane dotyczące Polski oparto na badaniu GFK, przeprowadzonym w ramach kampanii „Pokochaj olej rzepakowy” na zlecenie Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju w czerwcu 2017 r. (grupa badawcza n=501 konsumenci).