Produkcja rzepaku w Polsce

Co roku w maju przemierzając Polskę możemy cieszyć oko naprawdę efektownym widokiem: na kilka kolejnych tygodni długie kilometry pól zabarwiają się na żółto. To znak, że rozpoczęła się pora kwitnienia rzepaku. W jego produkcji jesteśmy jednym z europejskich liderów.

Na polskich polach i stołach

Rzepak to jednoroczna roślina oleista z rodziny Brassica. Znana starożytnym Hindusom już w 2. tysiącleciu p.n.e., na północ Europy trafiła dopiero w średniowieczu. Uprawiany u nas rzepak ozimy zadomowił się w Polsce na dobre, ponieważ odmiana ta lubi klimat umiarkowany. To z rzepaku właśnie powstaje popularny, wielofunkcyjny olej kulinarny, obecny prawie w każdej kuchni. Olej rzepakowy, który obecnie wlewamy na patelnię, od lat 90. produkowany jest wyłącznie z tzw. podwójnie ulepszonych odmian rzepaku, o niskiej zawartości kwasu erukowego. Pierwszą taką odmianą był Janpol – zarejestrowany w 1976 r.[1]

Setki tysięcy hektarów

Ozima odmiana rzepaku to popularna roślina uprawna. Sieje się ją we wszystkich regionach kraju, ale największy udział w całościowym areale ma obecnie w województwach dolnośląskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. [2] Według danych GUS za 2017 rok, większość rzepakowych upraw (ponad 700 tys. ha z ponad 900 tys.) przypada na gospodarstwa indywidualne.[3] Co ciekawe, zarówno wielkość upraw rzepaku, jak i liczba zaangażowanych w nią gospodarstw, wzrosły znacząco po wejściu Polski do Unii Europejskiej. W latach 2004-2016 liczba rolników uprawiających rzepak zwiększyła się z 43 do ponad 100 tysięcy, a łączny udział rzepaku w krajowych zasiewach wzrósł z 4 do 9 proc.[4] Obecnie w uprawie rzepaku jesteśmy jednym z unijnych liderów i plasujemy się na 3. miejscu po Francji i Niemczech. W 2016 roku zasialiśmy rzepakiem 830 tysięcy hektarów, w 2017 – około 900 tys.[5]

Duże plony, dobre perspektywy

Pod względem zbiorów rzepaku również znajdujemy się w unijnej czołówce. W 2017 r. zebrano w Polsce 2,7 mln ton rzepaku, a wyższymi wskaźnikami mogą pochwalić się jedynie Niemcy i Francuzi. [6] Choć wynik ten jest wyższy o ok. 21 proc. w porównaniu do roku poprzedniego[7], generalnie na przestrzeni ostatnich 5 lat rodzime zbiory rzepaku utrzymują się na stabilnym, wysokim poziomie – średnio 2,717 mln ton rocznie.[8] Plony rzepaku w ostatnich latach sytuowały się w Polsce na średnim poziomie ok. 3 ton na hektar,[9] natomiast jeśli spojrzeć na statystyki dotyczące produkcji rzepaku za kilkanaście ostatnich lat, zauważyć można wyraźną tendencję wzrostową[10]. Eksperci Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju szacują, że tendencja ta może się utrzymać pod warunkiem sprzyjających warunków dla zagospodarowania wszelkich nadwyżek produkcyjnych przez sektor biopaliw. Po wejściu do UE rzepak jest jedną z najbardziej opłacalnych roślin uprawnych, a zapotrzebowanie na niego nie maleje.[11] O produkcji rzepaku w całej Unii Europejskiej można przeczytać tutaj: Produkcja rzepaku: Europa i świat.

Wykres: Produkcja rzepaku w Polsce na przestrzeni ostatnich lat (dane w mln ton na podstawie danych GUS i IERiGŻ-PIB).

[1] Olej rzepakowy – nowy surowiec, nowa prawda, red. Krzymański J. i inni, Warszawa 2009, s. 8-12.

[2] Główny Urząd Statystyczny, Użytkowanie gruntów i powierzchnia zasiewów w 2017 r., Warszawa 2018, s. 92 -94, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/rolnictwo/uzytkowanie-gruntow-i-powierzchnia-zasiewow-w-2017-roku,8,13.html [dostęp: 22.04.2018 r.]

[3] Tamże

[4] Stan i perspektywy sektora zbożowego i rzepakowego w Polsce dostarczających surowce do produkcji biopaliw, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2017, s.9

[5] Jw.

[6] Główny Urząd Statystyczny, Wynikowy szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2017 r., Warszawa 2017, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/uprawy-rolne-i-ogrodnicze/wynikowy-szacunek-glownych-ziemioplodow-rolnych-i-ogrodniczych-w-2017-roku,5,16.html [dostęp 24.04.2018 r.]

[7] Jw.

[8] Średnia za lata 2013-2017, obliczona na podstawie danych GUS, IERiGŻ-PIB i PSPO.

[9] Jw.

[10] Jw.

[11] Jw.

28 kwietnia 2018