Spożycie tłuszczów na świecie – przegląd badań z 40 krajów

Wiele zaleceń dietetycznych oraz kardiologicznych ukierunkowanych na profilaktykę chorób przewlekłych, w tym choroby wieńcowej serca (CHD), nacisk kładzie na ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych (SFA). Organizacje globalne, zajmujące się kwestiami żywienia i zdrowia, takie jak FAO i WHO, określiły górną granicę spożycia tego rodzaju tłuszczów na 10% całkowitego zapotrzebowaniana energię [1]. W celu porównania tych wytycznych z ich realizacją na całym świecie, z 40 krajów zebrano dane dotyczące spożycia tłuszczów.

Ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych to nie wszystko

Przeprowadzone w ostatnich latach badania wskazują, że ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, któremu nie towarzyszą inne zmiany w żywieniu, nie jest czynnikiem wystarczającym do skutecznego ograniczenia ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej serca (CHD). Przypadki kliniczne oraz badania specjalistyczne dostarczają spójnych dowodów na to, że ograniczenie w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych oraz kwasów tłuszczowych trans, a także zastąpienie ich wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi (PUFA), istotnie ogranicza wystąpienie CHD[2].

Wytyczne kardiologiczne, opracowane na podstawie powyższych danych, wskazują na potrzebę zastąpienia nasyconych kwasów tłuszczowych, z których powinno pochodzić maksymalnie 10% dziennego zapotrzebowania na energię, wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi, z których osoba dorosła czerpać powinna od 6 do 11% dziennego zapotrzebowania na energię[1].

Rodzaje tłuszczy spożywanych na świecie

W 2013 dokonano przeglądu opublikowanych od 1995 roku badań dotyczących specyfiki diety mieszkańców różnych części świata. Celem tej globalnej analizy było zebranie danych dotyczących spożycia tłuszczów w poszczególnych krajach i porównanie ich z wytycznymi FAO/WHO. Równie ważnym celem autorów przeglądu było zbadanie zależności pomiędzy spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych a wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

W 29 na 40 krajów poddanych analizie średnie spożycie tłuszczów nasyconych jest wyższe niż zalecane – przekracza rekomendowaną górną granicę 10% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Tymczasem w połowie analizowanych krajów średnie spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych jest niższe niż zalecane– pokrywa mniej niż 6% dziennego zapotrzebowania na energię[3]. Wyniki te są spójne z wnioskami z wcześniejszych badań, dotyczących spożycia kwasów tłuszczowych przez dorosłych i dzieci, które jednoznacznie wskazują, że w wielu krajach spożycie SFA jest wyższe, a PUFA niższe od rekomendowanych[4].

Spożycie tłuszczów w Polsce

W Polsce, podobnie jak w krajach Europy Zachodniej, odnotowuje się zbyt wysokie spożycie tłuszczów nasyconych przy jednoczesnym niedobrze w diecie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Taka charakterystyka diety mieszkańców naszego regionu wskazuje na zasadność prowadzenia programów edukacyjnych ukierunkowanych na zwiększenie świadomości odnośnie wytycznych takich światowych organizacji jak FAO i WHO.

Podsumowując wnioski zebrane z przytoczonych powyżej badań i odnosząc je do zwyczajów żywieniowych mieszkańców naszego kraju, zasadne z punktu widzenia profilaktyki chorób przewlekłych, w tym choroby wieńcowej serca, jest zwiększenie spożycia tłuszczów roślinnych przy równoczesnym zmniejszeniu spożycia tłuszczów zwierzęcych, które są bogatym źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych. Tłuszcze roślinne zawierają z kolei kluczowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, których obecność w diecie jest kluczowym czynnikiem przesądzającym o skuteczności profilaktyki chorób przewlekłych, co podkreślone zostało w wytycznych FAO i WHO.

Ostatni wspólny raport Światowej Organizacji Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) i WHO, oraz raport Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) podkreśla potrzebę ograniczania spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych i zwiększania spożycia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w prewencji przewlekłych chorób niezakaźnych, szczególnie chorób układu krążenia (2,3).

Podkreśla się, że najważniejszym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie są oleje roślinne. Warto pamiętać, że profile kwasowe olejów roślinnych sa różne i biorąc pod uwagę ilość deficytowego kwasu omega – 3 wysokie zawartości tego kwasu występują w oleju lnianym i oleju rzepakowym. W przypadku oleju rzepakowego dodatkowym benefitem jest fakt, że charakteryzuje się on najbardziej optymalną z punktu widzenia żywieniowego proporcją kwasów tłuszczowych Omega-6 i Omega-3, tj. 2:1. Co ważne, olej rzepakowy wyróżnia się także wysoką temperaturą dymienia (242 st. C.), czyli temperaturą do której można bezpiecznie podgrzać tłuszcz. Olej rzepakowy wyprzedza na tym polu inne oleje roślinne, w tym oliwę extra virgin (temperatura dymienia równa 166 st. C), stanowiąc tym samym najlepszy tłuszcz do smażenia.

Profile tłuszczowe olejów roślinnych

Źródło: dane z materiału “Dlaczego olej rzepakowy” pod redakcją prof. dr hab. Danuty Rosołowskiej-Huszcz i monografii „Olej rzepakowy –nowy surowiec, nowa prawda” pod redakcją prof. dr hab. Jana Krzymańskiego z Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin

		Olej rzepakowy	Olej słonecznikowy	Oliwa z oliwek	Olej lniany
Ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych	Linolowy (omega-6)	20%	68%	9%	16%
	Alfa-linolenowy (omega-3)	10%	śl.	1%	51%
	Stosunek omega-6 do omega-3	2:1	>136:1	9:1	0,31:1
Ilość nasyconych kwasów tłuszczowych		7%	14%	15%	10%

Źródła:

[1] FAO/WHO: WHO: Fats and fatty acids in human nutrition. Report of an expert consultation. Food and Nutrition Paper. Food and Agriculture Organisation of the United Nations, Rome, 2010.

[2]Skeaff CM, Miller J: Dietetary fat and coronary heart disease: summary of evidence from prospective cohort and randomized controlled trials. Ann NutrMetab 2009;55:173-201.

[3] Harika R, Eilander A, Alssema M, Osendarp S, Zock P: Intake of Fatty Acids in General Populations Worldwide does Not Meet Dietary Recommendations to Prevent Coronary Heart Disease: A Systematic Review of Data from 40 Countries.Ann NutrMetab 2013; 63:229-238.

[4]Elmadfa I, Kornsteiner M: Dietetary fat intake – a global perspective. Ann NutrMetab 2009; 54(suppl 1):8-14.

[5]Zatonsky WA, Willett W: Changes in dietary fat and declining coronary heart disease in Poland: population based study. BMJ 2005;331:187-188.

[6] Pietinen P, Vartiainen E, Seppanen R, Aro A, Puska P: Changes in diet in Finland from 1972 to 1992: impact on coronary heart disease risk. Prev Med 1996; 25:243-250.

12 lutego 2014