Czechy – tutaj najesz się do syta

Czesi znani są ze swojego zamiłowania do obfitych posiłków, spożywanych obowiązkowo w towarzystwie złocistego trunku, pochodzącego ze znanych na całym świecie miejscowych browarów. Z przyczyn historycznych, tradycje kulinarne naszego południowego sąsiada ukształtowały się w dużej mierze pod wpływem kultury niemieckiej, austriackiej i węgierskiej, jednakże Czesi mogą pochwalić się także wieloma oryginalnymi staroczeskimi potrawami, dla których z pewnością warto odwiedzić czeskie gospody i restauracje.

Na danie główne

Ważne miejsce w czeskiej kuchni zajmują różnego rodzaju mięsa i wędliny. Popularne są potrawy z mięsa wieprzowego duszonego w sosach lub opiekanego na ruszcie, a także dania z mięsa wołowego, drobiu oraz dziczyzny (szczególnym przysmakiem jest mięso bażanta i sarnina). Jednym z najbardziej klasycznych dań mięsnych jest polędwica wołowa w śmietanowym sosie podawana ze słynnymi, rozpoznawalnymi na całym świecie, knedlikami. Formowany na kształt bochenka chleba placek przygotowuje się na wiele sposobów – z mąki, ziemniaków, bułek lub kaszy manny z drożdżami. Knedliki są nieodłącznym dodatkiem do mięs, chociaż równie często, gdy są nadziewane mięsem lub owocami, stanowią samodzielne danie.

Kaloryczność posiłków obowiązuje także w przypadku zup, które w większości czeskich domów zagęszczane są śmietaną lub zasmażką. Do najpopularniejszych należy, lubiana szczególnie w Pradze zupa z flaków (cz. drstkova polevka), zupa czosnkowa (cz. česnakova polévka), zupa gulaszowa (gulášovou polévku) oraz zupa z soczewicy (cz. čočková).

Nie tylko słodkie przekąski

Ulubione przekąski Czechów nie odstają pod względem kaloryczności od innych charakterystycznych dla tego regionu potraw. Wystarczy wymienić choćby smažený sýr w house – panierowany ser edamski smażony na głębokim tłuszczu i podawany w bułce, topinky – smażone na tłuszczu natarte czosnkiem kromki chleba, czy dostępne na licznych stoiskach kiełbaski, z których największą popularnością zarówno Czechów jak i turystów cieszy się párek, czyli franfukterka.

Spośród słodkich deserów, które jada się u naszego południowego sąsiada, warto wymienić naleśniki (cz. palačinky), podawane z dżemem i bitą śmietaną, okrągłe wafle przekładane różnymi kremami (cz. lázeňské oplátky), a także, uważany za narodowe ciasto zarówno Czechów jak i Austriaków, jabłkowy strudel (cz. jablkový štrůdl). Nie można nie wspomnieć o przyrządzanych na słodko knedlikach (cz. ovocné knedlíky), które – podawane z truskawkami, wiśniami i morelami – stanowią jeden z najpopularniejszych czeskich deserów, doceniany także przez turystów z całego świata.

Czeska kuchnia – smaczna, ale czy zdrowa?

Dieta Czechów, choć złożona z tradycyjnych i smacznych dań, charakteryzuje się wysoką kalorycznością i słabym zróżnicowaniem składników odżywczych.. Czesi spożywają duże ilości mięsa i produktów mlecznych (tłuszcze zwierzęce), natomiast spożycie ryb, podobnie jak w Polsce, jest dość niskie [1]. Brak zbilansowania diety Czechów jest także konsekwencją zbyt małego dziennego spożycia owoców i warzyw. Czechy znajdują się wśród 12 krajów UE, w których dzienne spożycie owoców i warzyw znajduje się poniżej zalecanej normy [2].

Słabe zbilansowanie diety Czechów przejawia się między innymi w niedostatecznej ilości dostarczanych do organizmu nienasyconych kwasów tłuszczowych Omega-6 i Omega-3. Głównym źródłem tych wartościowych składników odżywczych są oleje roślinne i ryby. Wobec niewielkiego spożycia ryb, co jest charakterystyczne dla mieszkańców naszej szerokości geograficznej, zarówno Polakom jak i Czechom zaleca się konsumpcję produktów będących bogatym źródłem wartościowych nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak olej rzepakowy.

Lepsze zbilansowanie czeskiej diety poprzez… rzepak

W celu popularyzacji założeń zbilansowanej diety wśród Czechów w kraju tym prowadzona jest od września 2012 roku trzyletnia kampania informacyjna „Řepkový olej – olej nad zlato” („Olej rzepakowy – olej nad złoto”), którą koordynuje Stowarzyszenie Hodowców i Przetwórców Roślin Oleistych (SPZO). Pomimo istotnej roli, jaką w czeskiej gospodarce odgrywa uprawa rzepaku, tłuszcz z niego pozyskiwany nie cieszy się popularnością Czechów, co wynika z przypisanych mu uprzedzeń odnośnie olejów produkowanych z wcześniejszych odmian rzepaku (zwłaszcza w czasach I i II wojny światowej), które były niekorzystne dla zdrowia człowieka. Współfinansowany ze środków UE program ukierunkowany jest na redukcję tych uprzedzeń oraz podniesienie świadomości Czechów odnośnie walorów zdrowotnych oleju pozyskiwanego z podwójnie ulepszonych odmian rzepaku, który jest bogatym źródłem Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych, w tym szczególnie deficytowych w diecie typu zachodniego kwasów Omega-3.

Rzepak jest ważnym surowcem w czeskiej gospodarce – rocznie produkuje się tu ponad 1 mln ton tej rośliny, co sytuuje Czechy w europejskiej czołówce [3]. Warto zaznaczyć, że tak silną pozycję w tym segmencie gospodarki Republika Czeska zdobyła całkiem niedawno, a było to konsekwencją poprawy opłacalności uprawy rzepaku. W ciągu kilkunastu lat nastąpił znaczący wzrost powierzchni obszarów rolnych, na których rośliną uprawną był właśnie rzepak (105 tys. ha w 1990 i 324 tys. ha w 2000 roku)[4].

Bułczane knedliki (Houskove knedlíki)

Składniki:

0,2 kg mąki krupczatki
jajko
pół szklanki wody
3 wysuszone bułki
olej rzepakowy do smażenia

Sposób przygotowania:

Bułkę pokroić na kostki i lekko podsmażyć na oleju rzepakowym. Mąkę przesiać na stolnicę, dodać jajko, wodę i wyrobić ciasto. Do masy dodać ostudzone bułki i ponownie zagnieść ciasto. Gotową, jednolita masę odstawić na pół godziny. Z ciasta uformować podłużne wałki. Tak uformowane ciasto włożyć do gotującej się, osolonej wody i gotować przez 15-20 minut. Wałki po wyjęciu z wrzątku i ostudzeniu pokroić na cienkie plastry. Podawać z cebulką, sosem mięsnym lub jogurtem naturalnym.

Knedliki mogą być formowane jeszcze przed gotowaniem i wzbogacone o nadzienie (owocowe lub mięsne).

Źródła:

[1] Rozwój rynku ryb i zmiany jego funkcjonowania w latach 1990-2007, 2008, nr 97

[2] www.freshfel.org

[3] Bartkowiak-Broda, I., Nowe odmiany rzepaku, nowa jakość oleju [w:]Olej rzepakowy – nowy surowiec, nowa prawda, tom II, praca zbiorowa pod redakcją Jana Krzymańskiego, Warszawa 2009

[4] Wójtowicz, M., Uprawa rzepaku i maku w Republice Czeskiej [w:] Rośliny oleiste, tom XXII, 2001

22 czerwca 2013